Cabir bin hayyan hayatı 

Modern kimyanın kurucusu meşhûr İslâm âlimi Tebe-i tâbiîndendir Asrının fen âlimiydi Fen ilimlerinin bütün dallarında eser verdi Bütün İslâm âlimleri gibi, fen ilmini İslâmî ilimlerle beraber okudu Peygamberin ( aleyhisselâm ) torunu, tasavvuf ilimlerinin mütehassısı ve kaynağı, Ca’fer-i Sâdık hazretlerinin, tasavvufta vârisi oğlu Mûsâ Kâzım (ks), fıkıhda İmâm-ı a’zam ( radıyallahü anh ), olduğu gibi fen ilimlerinde ve bilhassa kimya ilminde vârisi, Câbir bin Hayyan’dı Fen ilimlerinin yanında, diğer İslâm ilimlerinde de kitaplar yazdı
Horasanlı, Kuslu, Harranlı ve Kûfeli olduğu söylenen Cebir’in ailesi hakkında bilgi çok azdırAbdullah isminde bir eczacının oğlu olduğundan bahsedilir İslâm âleminde “sûfî”, Avrupa’da “Geber” ismiyle şöhret bulmuştur Asıl ismi Câbir bin Hayyan bin Abdullah’tır
Câbir bin Hayyan’ın, kimya ilmini İmâm-ı Ca’fer-i Sâdık ( radıyallahü anh )’dan öğrendiği bilinmektedir Muhakkak ki, diğer ilimlerden haberi olmıyan bir kimsenin Ca’fer-i Sâdık hazretlerine talebe olması mümkün değildir Başka kimlerden ders aldığı kat’î olarak bilinmemektedir Ancak, Emevî halifelerinden ikincisinin oğlu olan Hâlid bin Yezîd’in de O’nun hocalarından olduğu rivâyet edilmektedir
Câbir bin Hayyan, o zamanda Arap âleminde meşhûr olan Simya (sihir ve büyücülerin, olması mümkün olmayacak şeyi, yapıyorlar gibi göstermeleri) ilminin bir fen ilmi olmadığını isbât edip ondan ayrı olarak kimya ilmini kurdu Böylelikle bugünkü modern kimyanın da temellerini atmış oldu Abbasî halifesi Hârûn Reşîd’in vezirlerinden Yahyâ Bermekî’nin yardımını gördü O’nun azlinden sonra bir müddet Kûfe’de göz altında tutuldu
Câbir bin Hayyan, işe ilk önce ilâçlar üzerinde çalışarak başladı Yaptığı çalışmaları tecrübeye dayandırdı Bu tecrübe ve müşâhedelerini kitaplara geçirdi Çoğu kimya ve fen bilgilerine âit beşyüzü aşkın kitap yazdı Bunların arasında dîni konularda ve diğer ilimlerde de eserleri vardır
Kimya ilmine yaptığı hizmetlerden ba’zıları;
Kristalleşme, damıtma, kalsinasyon (kavurma), calcination, sublimasyon ve buharlaşma gibi kimyevî teknikleri getirdi
Mineral ve asitleri buldu İlk defa imbik (el-imbik) yaptı
Tecrübeleri neticesinde, tatbikî kimyaya çok şeyler kazandırarak, yeni usûllerin doğmasını ve tatbîkî ilimler sahasında yeni düşünce tarzlarının meydana gelmesini sağladı
Çeşitli metallerin kullanılır hâle getirilmesi, çeliğin geliştirilmesi, derilerin dabağlanması, su geçirmez kumaşların verniklenmesi, cam imâlinde mangan-4-oksid’in kullanılması, paslanmanın önlenmesi, altın yaldızla süsleme, boyaların ve yağların tesbiti vb Ayrıca bunların terkîbi ve kimyevî hassalarını bulmuş ve kitablarına kaydetmiştir
Cisimleri hassalarına göre üç sınıfta tasnif ederek daha sonra yapılan sınıflandırmalara rehberlik etmiştir Birçok kimyevî maddeyi tesbit etmiş ve Arabca isimler vermiştir Hâlâ o isimler kullanılmaktadır
Kimyevî reaksiyonlarda belli miktarların, belirli miktarlarla reaksiyona girdiğini söylemiştir
Yazmış olduğu eserler asırlarca İslâm medreselerinde okutulmuş, Endülüs müslümanları yoluyla Avrupa’ya geçmiştir, İslâm dünyâsında ve Avrupa’da, kimya ilminde Câbir çağının sonu gelmemiştir Öyle ki Avrupa’da ba’zı kimyagerler, kabûl görmesi için eserlerini ona mâl etmişler, kendi eserlerine onun ismini yazmışlardır Eserlerinin bir kısmı kaybolmuş olup, yirmiyedi tanesi Lâtince ve Almanca olarak Nûrenberg, Frankfurt ve Strazburg’ta 1473-1710 yılları arasında basılmıştır
Ba’zı kaynaklarda Câbir bin Hayyan’ın, Cebir ilminin de kurucusu olduğu belirtilerek bu ilme onun adı verildiği ifâde edilmektedir Tıb, astronomi, mantık, felsefe, fizik, mekanik gibi ilim dallarında da çalışmalar yapmış, onlarla ilgili eserler vermiştir
Basılmış eserlerinden ba’zıları; Kitâb-ul-beyân, Kitâb-ul-hacer Kitâb-ün-nur, Kitâb-ul-izah, Kitâb-ül-İstakas-il-essi, Kitâb-ül-İstakas-is-sânî İstakas-is-sâlis, Tefsîr-ül-İstaka, Kitâb-üt-tecrîd, Kitâb-ür-rahmet, Kitâb-ül-mülk
Basılmamış eserlerinden ba’zıları: Kitâb-üş-şems, Kitâb-ul-kamer, Kitâb-ül-hayyavân, Kitâb-ül-esrâr, Kitâb-ül-bid, Kitâb-ud-dem, Kitâb-ut-tedvir, Kitâb-ur-rûh, Kitâb-un-nebât, Kitâb-ul-hikmet, Kitâb-ut-tin, Kitâb-ul-anâsır, Kitâb-ul-belâgat, Kitâb-ul-eşcâr, Kitâb-ul-bustân, Kitâb-us-sârî, Kitâb-ut-tâc, Kitâb-ul-elbân, Kitâb-ur-râvda, Kitâb-ul-fıkh, Kitâb-us-semâ, Kitâb-ul-arz, Kitâb-üş-şiir, Kitâb-ul-kimân el-Me’âdin, Kitâb-ul-hayâl, Kitâb-ul-hükûmet, Kitâb-ul-hilkat, Kitâb-ul-heyet, Kitâb-un-nakd
Bütün bu eserlerinin yanında Ca’fer-i Sâdık hazretlerinin talebesi olmasından dolayı râfızîlerce kendisine atfedilen siyasî kitaplar da vardır Ancak o kitapların Câbir bin Hayyan’la bir alâkası